W 1916 roku Stefan Olszewski wraz z Mieczysławem Kurzypińskim i Tadeuszem Wawrzyńskim założyli drużynę harcerską przy ciechanowskim gimnazjum. W działalności dominował nurt niepodległościowy i wkrótce harcerze zasilili organizację bojową POW. Niemal równolegle powstały dwie drużyny żeńskie jedna założona prez Jadwigę Szoll druga przez Annę Sobolewską.

Obok wątku patriotycznego zajmowano się pracą organiczną m.in. harcerze zajmowali się introligatorstwem. Należy także pamiętać ze harcerze uczestniczyli przy rozbrajaniu Niemców i ukryciu dzwonów z ciechanowskiej Fary w czasie I wojny światowej, które Niemcy chcieli zarekwirować i przetapiając wykorzystać na potrzeby wojny. Społeczeństwo doceniło ten doniosły czyn organizacji harcerskiej i ufundowało sztandar harcerski w 1916r., który został poświęcony w dniu 3 maja 1919r.

13 lipca 1920r. w wyniku pogorszenia się sytuacji na froncie do wszystkich chorągwi Rzeczypospolitej został rozesłany rozkaz o mobilizacji harcerskich oddziałów ochotniczych i stawieniu się ich w dn. 17 lipca 1920 r. w Warszawie. Liczba starszych harcerzy, zgłaszających się do wojska z poszczególnych miast północnego Mazowsza, była następująca: z Łomży – 63, z Pułtuska – 42, Ciechanowa – 36, Płocka – 29, Sierpca – 24, Rypina – 21, Przasnysza – 17, Płońska – 8. Młodzi harcerze zaciągnęli się do służby pomocniczej, pełniąc m.in. ze starszymi druhami służbę w ekspozyturze wywiadowczej.

Po raz pierwszy nazwa ZHP została użyta 1 listopada 1918 r. Sprawy organizacyjne oraz struktura i regulaminy zostały określone w listopadzie 1918 r. a także podczas I Walnego Zjazdu ZHP w dniu 30 grudnia 19120 r. Przyjęto wtedy numerację drużyn wg. chronologii ich powstania w chorągwi. Utworzono Chorągiew Mazowiecką obejmującą całe województwo Warszawskie. Podzielono ją na hufce w powiatach.

W latach trzydziestych działały w Ciechanowie następujące drużyny harcerzy i harcerek:

1. 5 Mazowiecka Drużyna im. gen. H. Dembińskiego przy „Krasiniaku".
2. 15 MDH przy Szkole Powszechnej Nr 1 im. Waleriana Łukasińskiego.
3. 70 MDH przy Szkole Nr 2 im. Żwirki Wigury.
4. 82 MDH przy szkole Nr 2.
5. 179 MDH przy Szkole Nr 3 im. Ks. Józefa Poniatowskiego.

„Wilczków” czyli gromad zuchowych było kilka. Tworzone były przy szkołach lub środowiskowe jak np. przy 11 Pułku Ułanów im. Marszałka Rydza-Śmigłego prowadzona przez druha Mariana Więckowskiego czy druhnę Helenę Rutkowską.

Fotografie z „Album zdjęć pamiątkowych (od 1 do 72 strony) z życia kulturalno oświatowego Gimnazjum Żeńskiego i Męskiego w Ciechanowie z okresu dwudziestolecia międzywojennego oraz z organizowanych przez Oddział Warszawski Zjazdów Koleżeńskich po wojnie. Zdjęcia te zebrali członkowie Towarzystwa Miłośników Ziemi Ciechanowskiej — Oddział Warszawski i przekazali Zarządowi Głównemu T.M.Z.C. w Ciechanowie dla upamiętnienia tego okresu następnym pokoleniom”.

W pracy drużyn było dużo pieszych wymarszów, wycieczek m.in. organizowała je Zofia Turowska do lasu Bardońskiego. Na wszystkich zbiórkach były elementy musztry, marsz ze śpiewem, gimnastyka. Kadrę szkolono na miejscu w kręgach oraz na kursach chorągwianych i centralnych. Ciechanowscy harcerze wyjeżdżali na różne akcje i szkolenia, jak zlot w Spale z 1935 r. lub inne organizowane czasem z innymi hufcami i chorągwiami. Nastał 1939 rok. Bohaterem walk wrześniowych w Ciechanowie jest harcerz Klemens Popielarski, poległy na terenie poczty razem z żołnierzami 21 Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy”, którzy bronili centrali łączności telefonicznej i radiowej Armii Modlin. Według świadków niósł on obrońcom wodę do karabinu maszynowego, kiedy dosięgła go seria z niemieckiej pancerki. Jedną z pierwszych ofiar terroru hitlerowskiego był Wojciech Geryszewski lat 15, czołowy harcerz w mieście, zastrzelony przez żandarma na ul. Warszawskiej 8 września 1939r.

Szkoły, drużyny, nauczyciele, wszystko uległo rozproszeniu. Nastąpiły prześladowania, aresztowania, wysiedlenia. Część kadry i harcerzy nie wróciła do Ciechanowa. Druh Gołębiowski, który uratował sztandar, przedostał się na Zachód i był junakiem w Palestynie. Druh Władysław Dębski działał w Warszawie we władzach Szarych Szeregów. Na ślad zorganizowanej działalności harcerskiej w Ciechanowie nie udało się natrafić.

Od 1944 r. front stał na Narwi. Po upadku powstania warszawskiego całe powiaty: ciechanowski, pułtuski, płoński i przasnyski pełne były wojska niemieckiego. W nocy z 16 na 17 stycznia 1945r. prawie bez boju w mieście, Armia Czerwona zajęła Ciechanów. W mieście nie było wody, prądu ani sklepów. Na boisku przy ulicy Orylskiej w jednym z baraków odbyła się pierwsza zbiórka harcerzy i osób chętnych wstąpić do niego, przyszły tłumy. Drużynowym 5 MDH został druh Roman Owczarczyk, syn kierownika szkoły. Organizowano biwaki i obozy harcerskie m.in. w Gołotach a także szkolenia dla kadry instruktorskiej.

Lata 50-te to okres represji ze strony władz. Działania represyjne wobec harcerstwa nasiliły się w 1948r. i trwały do zawieszenia pracy Związku Harcerstwa Polskiego w 1949r. w jego miejsce powstała Organizacja Harcerska Polski Ludowej. Nadzór nad OHPL z ramienia oświaty miał inspektor Tadeusz Woźniak. Nadszedł rok 1956r. W Ciechanowie powołano komendę harcerską. Na komendanta oddelegowano pracownika Inspektoratu ds. akcji letniej Tadeusza Wróblewskiego. Na pierwszej konferencji po Zjeździe Łódzkim zorganizowanej w Ciechanowie widnieje krzyż, lilijka i Herb Mazowsza. Druhowie odzyskują przedwojenny sztandar harcerski z 1916r. który znajdował się w Zarządzie Głównym ZMP w Warszawie.

Opracowano na podstawie "Gawęda o ciechanowskim harcerstwie" śp. hm. Remigiusz Nowakowski, Ciechanów.